Turkmenistan

Centraal Azië, nog niet lang geleden hoorde dit deel van de wereld bij de grootmacht USSR. Ingeklemd door China, Pakistan, Afghanistan, Iran, de Kaspische zee en Rusland. Door de namen van de afzonderlijke landen, Turkmenistan, Oezbekistan, Tadjikistan, Kyrgistan (ook wel Kirgizië) en Kazachstan noemen wij ze de “Stanlanden”, ofwel de “Stannekes”.

Met het uiteenvallen van de USSR ontstonden nieuwe landen, landsgrenzen, kwam er een groep uitgesproken leiders aan de macht.

Gorbatsjov, de president die met zijn Perestrojka veel bewondering oogst en oogstte in ons werelddeel wordt hier verguisd. Stalin, dat was pas een leider. De inmiddels overleden president wordt ook nu nog (of nu weer?) gezien als een sterke leider met gezag die beslist had ingegrepen toen het Sovjetrijk dreigde om te kantelen. Maar Gorbatsjov…… blèh, wat kunnen mensen vies kijken als ze zijn naam noemen…. Gorbatsjov is in hun ogen de verantwoordelijke voor het gezichtsverlies dat ze leden doordat ze opeens geen onderdeel meer uitmaakten van een oppermachtig rijk. Hij is in hun ogen de verantwoordelijke voor de levensstandaard, die als een vrije val omlaag knalde en veel mensen tot de bedelstaf veroordeelden.

Dat de landen in Centraal Azië tot de USSR behoorden is ook na de verzelfstandiging (rond 1991) aan veel dingen te merken. De taal bijvoorbeeld, Russisch is nog steeds een belangrijke voertaal. Aan de bureaucratie en controlezucht bijvoorbeeld. We zien ongekend veel politie en militairen, worden vaak aangehouden door controlerende of gewoon nieuwsgierige agenten. Wij moeten ons regelmatig melden en registreren en onze paspoortgegevens worden ontelbare keren genoteerd, op de meeste plekken is één keer niet genoeg en noteren verschillende personen dezelfde gegevens in verschillende boeken. Er is vast een goede reden voor.

Het is te merken aan de uniforme nationale drank: Wodka! Het vloeit rijkelijk. Hemeltjelief, wat kunnen mensen dronken zijn. Nee, met dronkenschap bedoelen we niet het praten met een dubbele tong, het wankel op de benen staan of lodderig uit de ogen kijken. We maken kennis met een nieuwe vorm van dronkenschap: zuipen totdat je verdoofd op de grond ligt.

En het is goed te zien aan de wegenkaart. Grote, maar ook kleinere doorgangswegen die tot stand kwamen in de Sovjettijd zijn met het uiteenvallen plotsklaps nutteloos geworden. Wegen botsen knalhard tegen nieuw opgeworpen landsgrenzen op. Zelfs wegen die een minimaal lusje door het buurland maken en die dorpen en akkers met elkaar verbonden, liggen er zielloos en verlaten bij. Nieuwe overheden verbieden de voormalige kameraden om in elkaars land vrij rond te reizen. Elkaars land bezoeken mag wel, maar dan mét een geldig visum.

Aan machtige leiders ontbreekt het niet in Centraal Azië. In de rommelige periode na de val van het rijk werd de macht gegrepen door presidenten die door een groot deel van de wereld beschouwd worden als dictators. Turkmenistan, het land waar we nu door rijden, staat samen met Noord Korea op de hoogste plaats aan de top van ’s werelds strengste dictaturen.

Turkmenistan is voor ons het land met de strengste toegangsvoorwaarden. We mogen er rondreizen mits ons reisprogramma, waar we niet van af mogen wijken, van tevoren vast ligt en mits we worden begeleid door een Turkmeense gids die in onze auto meereist. Voor even is het gedaan met onze vrijheid om te gaan en te staan waar we willen. Daar tegenover staat dat we door deze ‘beperking’ te accepteren continu een bron van informatie in onze nabijheid hebben. We zien er de voordelen wel van in, verzoenen ons met de vrijheidsbeperkingen en behandelen hem als een goede en welkome gast.

Opnieuw reizen we een nieuwe wereld binnen.

Ditmaal voelen we ons niet op en top zorgeloos en onbekommerd. Voordat we Iran verlaten ontvangen we berichten die op zijn minst onze fronsrimpels samen laten trekken. In Kirgizië is de situatie niet lang daarvoor dusdanig geëscaleerd dat we ons eens goed achter de oren moeten krabben: willen en kunnen we er reizen? Onze Oezbeekse touroperator (nodig voor het visum) heeft ons laten weten dat we tijdens ons bezoek aan Oezbekistan continu in contact met hem moeten blijven, hij heeft ons immers de vereiste uitnodigingsbrief bezorgd en voelt zich verantwoordelijk voor… tsja, voor wat? De Nederlandse overheid waarschuwt voor toenemende problemen op de grensovergangen met Kazachstan, en het land dat we als eerste bezoeken –Turkmenistan- geeft ons überhaupt geen toestemming om vrij rond te reizen.

Onze nieuwsgierigheid overwint het van de donkere wolken die we zien. In plaats van omdraaien en met een grote spurt naar het dichtstbijzijnde Iraanse visumbureau te rijden om een visumverlenging te regelen, stappen we het Turkmeense grensgebouw binnen.

Lees verder:

-          Onze route door Turkmenistan

Kijk verder:

-          foto’s Turkmenistan

-          filmpjes Turkmenistan

-          GPS-route kaart Turkmenistan